NAM wil geen gas meer winnen in Groningen, dat is zonneklaar. Daarom is het devies op de voormalige gaswinlocaties: ontmantelen, opruimen en netjes achterlaten, eventueel klaar voor hergebruik. Kijk op het Noorden mocht langskomen op de locatie bij Noordbroek, om van dichtbij te zien hoe dat ontmantelen en opruimen in zijn werk gaat. Niet zomaar natuurlijk: veiligheid boven alles! Want een locatie waar decennialang gas uit de grond is gehaald, daar haal je niet even een bezem overheen. In een vijftal reportages doen we de komende edities uit de doeken hoe NAM, Arcadis, consortium BMW en vele anderen werken aan het einde van een tijdperk. Dit is aflevering 1.
We zitten (getooid in veiligheidspak, -helm, -bril, -schoenen en -handschoenen) aan tafel met René Jansen, manager Decommissioning en Energy Hubs bij de NAM, Harry Venema, directeur energietransitie bij Arcadis, en Sigo Tjeerdsma, directeur van de WellGear Group. Zij vertellen – en wij zien – dat deze locatie al voor een groot deel is ontmanteld. Arcadis heeft van de NAM opdracht gekregen voor de ontmanteling van de eerste 24 gaswinlocaties in Groningen, Drenthe en Overijssel en is – evenals het BMW consortium – op deze locatie al aan de slag geweest. Momenteel staat er een grote toren van WellGear. Deze verwijdert de bestaande ondergrondse verbuizing en ‘spuugt’ gecontroleerd cement in de putten waardoor voorheen gas omhoog kwam. De gaswinbuizen – die tot wel drie kilometer in de grond steken – worden weggehaald, gelijktijdig met het volstorten van de ruimtes met cement. In totaal ruimt het consortium BMW – Baker Hughes, Mammoet en Wellgear – op deze manier alle tien putten op deze locatie op. Daarna keert Arcadis terug om de locatie verder op te ruimen.
Nauwe samenwerking
Harry Venema: “Het ontmantelen is zó’n grote en belangrijke opdracht: dat kunnen we alleen doen in samenwerking met zeer deskundige partners. We hebben voortdurend contact en stemmen onze planning en werkzaamheden continu op elkaar af.” Sigo Tjeerdsma: “Wij doen ons werk met de grootst mogelijke nauwkeurigheid. We weten dankzij ervaring wat we ongeveer tegen gaan komen, daar maken we een programma op. Maar geen enkele put is exact hetzelfde: elke put kent een andere ondergrond en geologie. Daarin zit de uitdaging. Daarom monitoren wij dagelijks en draait echt álles hier om veiligheid. Pas nadat een put 90 dagen gemonitord is en volledig drukloos is, wordt deze veilig verklaard.”
Venema: “Als dat het geval is voor alle tien de putten, komen wij terug om de infrastructuur verder te verwijderen en bodemkundige werkzaamheden te verrichten zodat het terrein schoon en netjes afgewerkt opgeleverd kan worden.”
‘Dezelfde teams in dezelfde trein’
Het klinkt allemaal logisch en de heren vertellen het rustig. Maar vergeet niet: hier is decennialang gas gewonnen en dat betekent nogal wat. Dat de kalmte overheerst heeft niets te maken met nonchalance. Integendeel. “Je kunt hier niets op routine doen. Alles gebeurt goed op elkaar afgestemd en met het nodige vooroverleg”, benadrukken Venema en Tjeerdsma.
Tijdens hun relaas heeft René Jansen zo nu en dan aangevuld en instemmend geknikt. Hij is content met de zorgvuldige manier van werken van de partijen die NAM heeft aangetrokken. “We zitten een aantal jaren met dezelfde teams in dezelfde trein. Die trein begint op het moment dat wij ophouden met het winnen van gas op een locatie. Voor het ontmantelen van deze locatie, Noordbroek, zijn we drie jaar geleden al begonnen met het maken van plannen. Die plannen moeten worden goedgekeurd door de overheid: naar elke stap en elke vergunning wordt minutieus gekeken. Alles dat wij doen wordt getoetst aan wetgeving. We houden elkaar voortdurend scherp. De trein rijdt op veiligheid en daarom werken we het liefst continu samen met dezelfde teams: mensen die weten wat ze doen, die dé expert zijn op hun gebied. Er lopen hier dagelijks ongeveer vijftien mensen rond, maar indirect zijn er wel honderd mensen bij betrokken. Dat vergt voortdurend overleg. Arcadis en het consortium BMW zijn partijen waarvan we op aan kunnen. Het liefst betrekken wij partijen en medewerkers uit de regio bij de werkzaamheden. Dat is goed voor de economie in de regio en de ontwikkeling van werknemers uit de regio.
Hergebruik en herontwikkeling
Arcadis werkt met onderaannemers zoals REYM: dit industriële reinigingsbedrijf maakt vervuilde leidingen en equipment op locatie schoon, waarna Van Vliet Sloopwerken het schone equipment boven de grond weghaalt. Venema: “Veel materiaal op deze locaties is nog lang niet afgeschreven. Daarom doen we, waar het kan, aan ‘slim ontmantelen’: verwijderen, schoonmaken en klaarmaken voor een tweede leven.” Voorafgaand aan dit ontmantelproces moet bekend zijn of de volledige infrastructuur moet worden weggehaald, of dat er plannen zijn waarin nog gebruikgemaakt kan worden van materialen en infra.
Tjeerdsma: “De putten worden zes meter onder de grond afgesneden, daarna komt er een ‘deksel’ op. Je kunt hier dus prima weer bouwen. De coördinaten van de putten worden geregistreerd en in een systeem weergegeven.”
Jansen sluit daarop aan: “We hebben hier zo lang het transport en opslag van gas verzorgd. Dat kan plaatsmaken voor een ander soort moleculen: die van bijvoorbeeld groen gas en waterstof. Diep de grond in willen we hier niet meer, maar de transportleidingen die twee of drie meter onder de grond liggen en met elkaar verbonden zijn door een goede infrastructuur in een hele geconditioneerde omgeving, die kun je prima gebruiken voor nieuwe brandstoffen.”
Venema: “NAM huurt deze locaties van agrariërs. Deze grondeigenaren bepalen uiteindelijk wat er met de grond gebeurt. Intussen onderzoekt Economic Board Groningen (EBG) of er kansen zijn voor herontwikkeling. Voor Drenthe en Overijssel onderzoekt NAM samen met derden, zoals Arcadis, de mogelijke herontwikkelingskansen voor locaties in deze regio. Kansen voor herontwikkeling worden afgestemd met het beleid van gemeenten en provincie. Dit betekent eveneens een traject van voortdurend afstemmen, zodat het voor de ‘ontmantelings- en opruimingspartijen’ duidelijk is wat weg moet en wat kan blijven liggen in verband met de herontwikkeling. Overheden, ondernemers en andere (markt)partijen zijn overigens van harte welkom om zich te melden met geschikte herontwikkelingsideeën. Voor Groningen kan dat bij EBG of NAM, voor Drenthe en Overijssel bij de NAM.”
Einde van een tijdperk
Met de ontmanteling van de gaswinlocaties komt er een einde aan een tijdperk, dat wordt aan tafel in Noordbroek zeker gevoeld. Het roept verschillende sentimenten op in de samenleving. Jansen: “NAM wil geen gas meer winnen in Groningen, iedereen weet waarom. Maar wij merken dat er ook iets anders leeft, vooral in de directe omgeving van de locaties. Mensen zijn nieuwsgierig naar wat hier nu precies gebeurt én wat de toekomst zal brengen. Daarover gaan we proactief in gesprek. We willen niets liever dan de regio betrekken bij ons werk en de toekomst.” Venema: “De regio voelt: er gaat iets weg. Vanaf de jaren zestig waren deze locaties ijkpunten in het landschap. Het heeft zo’n invloed gehad op de Groninger samenleving dat je niet anders kunt dan sámen met deze samenleving de toekomst vormgeven. De regio is bovendien enorm ambitieus en schreeuwt om goede voorbeelden in de energietransitie. Daar zijn deze locaties bij uitstek geschikt voor.”
