En de boer, hij ploegde voort

De boer en de bodem vormden zo’n honderd jaar geleden een bron van inspiratie voor een groep Groningse kunstenaars. Kunnen kunstenaars ook een inspiratie zijn voor boeren en de bodem? Zoals de Groningse boer zijn grond ploegde om hem geschikt te maken voor het graan, zo wilden de schilders van de Ploeg rond 1920 het Groningse artistieke milieu omploegen en geschikt maken voor de nieuwe kunst.

De schilders van De Ploeg lieten zich inspireren door het – door hen geliefde – Groningse platteland. Ze verlieten de realistische schilderstijl en gaven hun onderwerpen een expressionistische toets. De precieze werkelijkheid is hierbij minder belangrijk, het uitdrukken van de gevoelens van de kunstenaar naar aanleiding van het onderwerp voert de boventoon. Dus mag de lucht geel zijn en een boom blauw.

Zo veranderde de kunst van realistische afbeeldingen, via persoonlijke impressies van de werkelijkheid, naar expressies van het eigen gevoel en de eigen binnenwereld als reactie op de feitelijke waarneming. Dat maakte daarna de weg weer vrij voor abstracte kunst.

Net andersom
In de bodem lijkt de ontwikkeling net andersom te gaan. Het voor ons niet zichtbare microbiële bodemleven is ietwat abstract en moeilijk voor te stellen, maar we krijgen steeds betere impressies van wat zich daar afspeelt. Met nieuwe analysetechnieken waarmee het complete microbiële genoom – dus het totale DNA van alle micro-organismen in de bodem – kan worden gemeten, wordt het bodemleven in de komende jaren heel concreet en met academische nauwkeurigheid in kaart gebracht.

Breken met traditie
Een van de inzichten lijkt dat we landbouwgrond minder vaak en minder diep moeten gaan ploegen, om het opgebouwde en gelaagde ecosysteem niet ieder jaar overhoop te gooien en te verstoren. Niet-kerende grondbewerking heet dat in vaktaal. Onder boeren zijn er al koplopers die niet meer ploegen, om de bodemstructuur en de bodembiologie niet te veel te verstoren. In plaats daarvan woelen ze hooguit nog de bovenste centimeters om, om onkruid te verwijderen en wat lucht in te brengen.

Zoals de kunstschilders van De Ploeg destijds braken met een lange traditie, zo breken deze boeren ook met de oude, vertrouwde en onmisbaar geachte traditie van het ploegen. En ook al worden ze nog niet overal serieus genomen, en is het nog puzzelen met de juiste aanpak, de eerste resultaten en opbrengsten zijn veelbelovend. Misschien komt het nog eens zover dat we zeggen: en de boer, hij ploegt nauwelijks meer.

Sytze Keuning
Bioclear Earth