Groninger Museum: De reizen van Abel Tasman

Abel Tasman is terug in Groningen! Voor even dan: een portret is t/m 6 januari 2019 te zien in het Groninger Museum. Wie is deze Groninger en hoe komt zijn portret weer hier terecht?

Dit jaar is het 375 jaar geleden dat Tasmanië en Nieuw-Zeeland werden ontdekt door Abel Tasman. Abel Tasman (1603-1659), geboren in de Groningse plaats Lutjegast, was een Nederlandse ontdekkingsreiziger in dienst van de Vereenigde Oost-Indische Compagnie. Tussen 1633 en 1652 heeft hij tijdens zijn reizen onder andere Tasmanië, Nieuw-Zeeland, enkele kleinere eilanden en delen van de Australische kust in kaart gebracht. Een jaar later bracht hij de noordkust van Australië in kaart. Zo veroverde deze van oorsprong Groninger ontdekkingsreiziger een plek in onze geschiedschrijving.

In zijn geboortedorp Lutjegast, gemeente Grootegast, is een museum gewijd aan Abel Tasman, maar de Groningers lopen niet uitbundig te koop met hun zeeheld. Hoe anders is dat aan de andere kant van de wereld. De gemeente Grootegast heeft al 25 jaar een vriendschapsrelatie met gemeenten op Tasmanië (Kingborough) en in Nieuw-Zeeland (Tasman District). Een warme band waar bijvoorbeeld de Abel Tasman Art Prize een product van is. Dat is een tweejaarlijkse kunstprijs die om en om wordt uitgereikt aan een jongere in het Westerkwartier en uit Tasmanië. Een band die ook voortkomt uit een gedeelde geschiedenis, een van oorsprong grote Nederlandse gemeenschap ‘down under’ en een vergelijkbare mentaliteit: die van aanpakken.

Onderlinge banden
In Australië en Nieuw-Zeeland is Abel Tasman een grote naam. Iedereen kent hem uit de geschiedenislessen en is er trots op dat hij hun eerste contact met de westerse wereld heeft gevormd. Nu, een jaar lang, staan er aan beide zijden van de wereld allerlei activiteiten op het programma rondom deze 375-jarige ontdekking. Daarmee worden de onderlinge culturele en economische banden versterkt en verbreed. Daarom zijn ook de wederzijdse ambassades hierbij betrokken. Zo ontmoette de Nederlandse ambassadeur in Nieuw-Zeeland, Rob Zaagman, vorig jaar de burgemeester van Grootegast ter voorbereiding op het bezoek dat een vertegenwoordiging van deze gemeente ging brengen aan Tasmanië en Nieuw-Zeeland in december. Gezamenlijk bezochten zij het Groninger Museum waar directeur Andreas Blühm terloops aan de orde stelde dat het museum nog een diepe wens koestert.

Veel gezien portret
In The National Library in Canberra, Australië hangt een portret van Abel Tasman, zijn vrouw en dochter. Het is rond 1637 geschilderd door Jacob Gerritsz Cuyp en via een Britse verzamelaar terecht gekomen in de Australische collectie. Cuyp is een portrettist uit Dordrecht die uit een bekende schildersfamilie komt; zijn zoon is de beroemde kunstenaar Albert Cuyp. Hoewel niet gesigneerd en gedateerd, wordt dit kunstwerk als het enige echte portret van Tasman beschouwd, met een realistische weergave van hem en zijn gezin. Tasman wijst op een globe en heeft een astrolabium in de hand. Dat is een instrument om de stand van een hemellichaam boven de horizon te meten, onmisbaar bij scheepvaart. Zijn vrouw geeft een appel aan hun dochter, een symbool van vruchtbaarheid.

In Australië is het een National Treasure, van grote culturele waarde in de Australische geschiedenis. Sinds de aankomst in Canberra 70 jaar geleden is het werk overal in het land tentoongesteld. Geen ander schilderij is door zoveel Australiërs bezichtigd als dit portret. Hoe geweldig zou het zijn als dit doek, met Abel Tasman en zijn gezin, tijdelijk terug zou kunnen keren naar zijn geboortegrond om ook hier bewonderd te kunnen worden. Nooit eerder heeft het doek de oversteek naar ons land gemaakt.

De gemeente Grootegast besloot hierop actie te ondernemen en bracht onderweg naar Nieuw-Zeeland samen met de Nederlandse ambassade in Canberra een bezoek aan de National Library met een bruikleenaanvraag van het Groninger Museum op zak. In het gezelschap bevonden zich de plaatsvervangend ambassadeur van Nederland in Canberra, Erik de Feijter en wethouder Elly Pastoor van Grootegast. In de voetsporen van Abel Tasman startten zij hun reis ook vanaf regionale bodem, alleen nu per luchtschip. Met Singapore Airlines vanaf Groningen Airport Eelde; een mooie ontsluiting van Noord-Nederland met deze verre bestemming.

Door gezamenlijke inspanningen en betrokkenheid van deze partijen en de sponsoring van Singapore Airlines voor het transport, kunnen wij u met trots dit unieke portret van Abel Tasman en zijn gezin presenteren in het Groninger Museum.

Voor een korte tijd zijn ze weer thuis.

Auteur: Natasja Lubbers.