De industrie van de toekomst is circulair. Daar zijn overheden, kennisinstellingen – en in toenemende mate het bedrijfsleven zelf – van overtuigd. De huidige wake-up calls van het klimaat en nieuwe aanstaande klimaatakkoorden versterken die overtuiging alleen maar. Maar de industrie van de toekomst is ook slim. Een nieuw initiatief, opgezet binnen het netwerk Chemport Europe, gaat het Noorden helpen circulair én slim ineen te worden: de Smart & Circular Hub. Hier combineren studenten, wetenschappers en ondernemers straks circulaire technieken aan smart processing. Om een simpel voorbeeld te noemen: plasticrecycling met behulp van smart robots.
Initiatiefnemers zijn de professoren Erik Heeres, Gert-Jan Euverink, Jan Post en Jacquelien Scherpen. We spraken met de eerste twee. Heeres is hoogleraar chemische technologie aan de RUG en wetenschappelijk directeur van Engineering and Technology institute Groningen (ENTEG). Euverink is hoogleraar biotechnologie aan de RUG en eveneens verbonden aan ENTEG. Zij houden zich – samen met studenten, onderzoekers en ondernemers – al langer bezig met vergroening van de chemie en circulaire technologie.
“Vanuit de praktijk en van wetenschappers die zich met smart technology bezighouden ervaren wij dat er binnen het bedrijfsleven behoefte is aan meer dan alleen nieuwe circulaire technieken en toepassingen. Er is ook behoefte aan artificial intelligence, sensoring, big data, robotisering en andere vormen van smart processing. Waarom dan niet circular en smart combineren? Breng alle verschillende disciplines bijeen en kom met betere integrale oplossingen.”
Hand in hand
Vanuit deze crossover benadering gingen RUG en PwC in mei 2020 aan de slag met een haalbaarheidsonderzoek voor een initiatief waar circulair en smart hand in hand gaan. Met als achterliggend doel het stimuleren van de Noordelijke regio, die in het afgelopen decennium voor nieuwe uitdagingen is komen te staan door ondermeer de aardbevingen, stopzetting van gaswinning, achterblijvende groei van bevolking en bruto regionaal product, alsmede van de werkgelegenheidsgraad in de industrie. Een regio die tegelijkertijd unique selling points heeft als een sterk innovatieklimaat, een flexibel vestigingsklimaat en sterke netwerken, waaronder Chemport Europe.
RUG
De RUG heeft binnen die netwerken een spilfunctie, zo lezen we in het haalbaarheidsonderzoek: ‘De universiteit heeft onlangs de strategische beslissing genomen om hun onderzoek en onderwijs in engineering te versterken en in te spelen op regionale uitdagingen (RIS-3), waaronder Smart Industry en Circulaire Economie. Binnen ENTEG zijn actieve onderzoekslijnen ontwikkeld en is er op beide onderwerpen al veel kennis en expertise. Momenteel zijn er veel initiatieven over deze onderwerpen, maar vaak geïsoleerd en uitgevoerd met beperkte synergie. De RUG wil daarom het voortouw nemen om deze initiatieven beter te verbinden en de integrale transitie naar een circulaire en slimme toekomst voor het bedrijfsleven te stimuleren, in samenwerking met relevante stakeholders.’
Kwartiermaker
Voor het haalbaarheidsonderzoek is gesproken met deze stakeholders, waaronder vooraanstaande Noordelijke industriële ondernemingen. Die gaven aan dat het initiatief zeker interessant voor hen is en kans van slagen heeft. En dus gaat het er komen. De start is in het najaar van 2021. Als eerste wordt een kwartiermaker aangesteld die alle partijen bijeen gaat brengen om projecten op te zetten. Heeres en Euverink nodigen geïnteresseerde kwartiermakers, alsmede relevante partijen die aan de nieuwe Smart & Circular Hub willen meedoen, van harte uit zich nu te melden.
Waardeketens verbeteren
Het mission statement van de Smart & Circular Hub is: ‘het stimuleren van innovatie op het gebied van smart industry en circulaire economie, om bestaande waardeketens te verbeteren en nieuwe te bouwen. Met als uiteindelijk doel het stimuleren van de regionale ontwikkeling in Noord-Nederland’.
Concreet gaat het instituut aan de slag met technologisch onderzoek, ontwikkeling en onderwijs in de vorm van vraaggestuurde projecten vanuit – en in samenwerking met – kleine en grote bedrijven, op Technology Readiness Level 3-4.
Plasticrecycling
“Denk bijvoorbeeld aan plasticrecycling”, noemt Heeres als voorbeeld. “Een complexe keten met veel stappen: inzamelen, sorteren en conversie naar een voor de chemie interessante grondstof als nafta, waaruit plastic gemaakt kan worden. In een circulair traject kijk je naar de technische en chemische processen om de grondstof te winnen. Maar combineer je dat met smart processing, dan ga je in alle stappen van de keten ook kijken of het efficiënter kan, met behulp van bijvoorbeeld sensoring en robotisering. Waarmee je bovendien een zo zuiver en hoogwaardig mogelijke grondstof krijgt, die voldoet aan allerlei specificaties. Dat kun je vanaf het begin van de keten al efficiënt regelen met smart processing.”
Digital Twins
Een ander voorbeeld is de inzet van het fenomeen Digital Twins. “Een digital twin bootst een productiefaciliteit na in een digitale omgeving. In die omgeving kun je de processen snel regelen en bijstellen. Om vervolgens te kunnen voorspellen wat er in het echt gaat gebeuren en daarop te anticiperen. De efficiencywinst die dat met zich meebrengt kan ook circulaire processen economisch interessanter maken.”
Klein beginnen
Euverink benadrukt dat hoewel het instituut deel uitmaakt van een groot netwerk – Chemport Europe, met tal van noordelijke bedrijven en instellingen – en grote ambities heeft, het toch klein gaat beginnen. “Dat hebben we geleerd van andere succesvolle instituten zoals Brainport Eindhoven. Klein begonnen in een klein kantoortje, met een kwartiermaker en veel enthousiasme. Zo willen we het hier ook starten. Daarmee hopen we tevens uit te stralen dat niet alleen grote bedrijven welkom zijn, maar ook kleine bedrijven.”
Want innovatieve eenpitters, start-ups, kunnen evengoed de fabriek van de toekomst ontwerpen en realiseren. “Oftewel een fabriek die slimme technologieën implementeert om meer autonome processen te creëren, terwijl de uitstoot en afval wordt verminderd om circulair te worden, met nul emissies en nul afval.”
Testfaciliteiten
Bij het nieuwe Smart & Circular Hub vinden de ondernemers de juiste tools om die slimme en circulaire fabriek van de toekomst te bouwen. En niet alleen in de vorm van een vraaggestuurd project, al dan niet gesubsidieerd. “We bieden ook toegang tot testfaciliteiten. En delen onze kennis en onderzoeksresultaten. In de vorm van onderwijs, informatie- en netwerkbijeenkomsten”, benadrukt Euverink.
Bloeiende economie
Uiteindelijk kan dit alles leiden tot toegevoegde waardeproposities en dus volop kansen voor Noord-Nederland. De regio heeft al een sterke chemische, proces-, productie- en agrovoedingsindustrie. Juist in deze sectoren liggen meerdere kansen voor Smart & Circular. Dat kan leiden tot ‘een bloeiende regionale economie en werkgelegenheid, wat resulteert in een algehele verbetering van de welvaart in de regio’, lezen we in het haalbaarheidsonderzoek.
